مختصری در باب میراث جاودان و مغفول امام هادی (ع)
امام هادی علیه السلام در
مدت 33 سال امامت خود با
مسائل و مشکلات بسیاری که
جامعه اسلامی و شیعه را
به خود درگیر کرده بود
مواجه شد، از آن جمله
ورود عقاید و افکار و
دانش های جدید و همچنین
بروز نهضت های سیاسی و
نظامی مختلف در گوشه و
کنار کشور اسلامی وضعف
حکومت بنی عباس از یک سو
و تحت نظر گرفته شدنشان
در شهر نوبنای سامرا از
سوی دیگر. |
|
مقدمه: پاسخ امام هادی چنین بود: «هر زمانی که به آستان (امامی) رسیدی در آنجا
بایست و شهادتین را درحال غسل و طهارت بر زبان جاری کن، وقتی نگاهت به
قبر افتاد نخست سی مرتبه الله اکبر بگو و چند قدم راه برو، البته با
کمال وقار و آرامش بسیار، گام‌های خود را کوتاه بردار و بار دیگر بایست
و سی مرتبه تکبیر را بر زبان جاری کن، سپس نزدیک قبر شو و این بار چهل
مرتبه تکبیر بگو تا یکصد مرتبه کامل شود آنگاه او را با جملات زیر
زیارت کن: السلام علیکم یا اهل بیت النبوة و موضع الرسالة و...». ویژگی های زیارت جامعه کبیره این زیارت که انشاء امام علی النقی علیه السلام نسبت به سایر ائمه علیهم
السلام است از زیبایی‌های خاص ادبی برخوردار می‌باشد. دراین زیارت،
امام علی النقی علیه السلام به بیش از دویست فضیلت و منقبت از اهل بیت
اشاره می‌کند، از دیگر ویژگی‌های این زیارت می توان به موارد ذیل اشاره
نمود: 1 - اولین ویژگی این زیارت آن است که امام هادی، شیعیان را با آداب سخن گفتن
با امام آشنا می‌کند که نخست با سلام و درود بر آن امام شروع می‌شود و
پس از برشمردن برخی مناقب و اوصاف او، باجمله «و رحمة الله و برکاته»
به پایان می‌رسد. 2 - در این زیارت،به رابطهٔ ائمه اطهار علیهم السلام با خداوند و به جایگاه
خدا در نظر ائمه شیعه پرداخته شده است. 3 - به عملکرد ائمه علیهم السلام در اجرای دین اسلام اشاره می‌شود. 4 - بیان دیگر امام علی النقی علیه السلام این است که حق، همراه امامان است
و هرگز از آنان جداشدنی نیست و هرکه از آنان دور شود گمراه خواهد شد. 5 - امام هادی علیه السلام با اشاره به جایگاه ائمه در اسلام و بین
مسلمانان، تصریح می‌کند که آنان شاهراه و راه راست و گواهان در دین و
آن امانتی هستند که حفظش بر مردم واجب است. 6 - براساس مضمون این زیارت، شیعیان جهت دفاع ازائمه اطهار علیهم السلام
ترغیب شده‌اند. 7 - امام علی النقی علیه السلام دراین زیارت اشاره می‌کند به اینکه تمام
اعمال به پیروی از ائمه اطهار و اهل بیت رسول خدا(ص) مقبول می‌افتد. 8 - نکته دیگر در جامع بودن این زیارت نامه است، به این معنی که در تمام
مشاهد اهل بیت علیهم السلام و حتی انبیاء و اوصیاء نیز می توان آن را
خواند. امام شناسی امام علی النقی علیه السلام دراین زیارتنامه، ائمه اهل بیت را امامان هدایت،
چراغ‌های تاریکی‌ها، نشانه‌های پرهیزکاری، صاحبان خرد، پناهگاه مردمان،
نمونه‌های اعلای الهی و حجت‌های خدا بر اهل دنیا و آخرت، معرفی کرده
است. همچنین آن‌ها را جایگاه‌های شناسائی خدا و مسکن‌های برکت خدا و
معدن‌های حکمت خدا و حافظان سرّ الهی و حاملان کتاب خدا و اوصیای
پیامبر خدا(ص) دانسته است. همچنین در این زیارت نامه اهل بیت محل نزول ملائکه خطاب می شوند که ناظر به
وظیفه اهل بیت در تبیین دین و شریعت نبوی است و نه تشریع دوباره. آنان دعوت کنندگان به سوی خدا و راهنمایان به راه‌های خوشنودی خدا و
استقرار یافتگان در فرمان پروردگار و کاملان در محبت خدا و مخلصان در
توحید(که بالاترین مرتبه توحید اخلاص است) و آشکارکنندگان امر و نهی
خدا و بندگان گرامی او هستند که هرگز برخداوند در گفتار پیشی نگیرند.
همچنین در این زیارت نامه به اقامه نماز و زکات و امر به معروف و نهی از
منکر و جهاد در راه خدا و تبیین فرائض و حدود الهی توسط ائمه اطهار
اشاره می شود. در این زیارت آمده است که خداوند اهل بیت علیهم السلام را به صورت نورهایی
آفرید و گرداگرد عرش قرار داد و با آوردنشان دراین جهان برما منت نهاد،
و درخانه‌هایی قرارشان داد که نام و یاد او در آن‌ها برده شود. امامان
وجودهای گران‌بهایی هستند که فرمانبرداری از آنان فرمانبرداری از
پروردگار می‌باشد. آنچه را که خداوند به امامان داده به هیچ یک ازجهانیان نداده است. هرشخص
شریفی در برابر مقام رفیعشان سر به زیر آورده، و هرمتکبّری به
فرمانبرداری آنان گردن نهاده و هر گردنکشی فروتن گشته است و زمین به
نور وجودشان روشن شده است. در زیارت جامعه از امامان به عنوان کسانی یادشده که خداوند عالم وجود را به
برکتشان آغاز کرد و به آنان نیز به پایان خواهد رساند. به خاطر وجود
امامان است که باران می‌بارد و به یمن وجود و برکتشان، خداوند آسمان را
نگه می‌دارد و به وسیله آنان غم و اندوه زدوده شده و هرسختی و ناگواری
برطرف می‌شود. این امام است که خداوند به وسیلهٔ او ما را از ذلت و بدبختی بیرون آورده و
از سختی‌ها و گرفتاری‌ها نجات داده و گشایشی حاصل می‌کند. خداوند، به
وسیله امام، مردم را از پرتگاه هلاکت و نابودی و از آتش جهنم نجات
می‌دهد و به وسیلهٔ دوستی و پیروی از آنان، دستورات دینمان را تعلیم
می‌دهد. همچنین در این زیارت نامه به کیفیت عصمت ائمه اهل البیت علیهم السلام و
همچنین علم و شفاعت و... اشاره شده است که می توان از آن به عنوان یک
راهنما در شناخت اهل بیت سود جست. بیان وظایف شیعیان در قبال امامان امام هادی علیه السلام چنین بیان می‌کند: «خدا را و همچنین شما را گواه می‌گیرم که من به شما ایمان دارم و به آنچه
شما به آن ایمان دارید و کافرم نسبت به دشمن شما، بینایم به مقام شما،
دوستدار شما و دوستدار دوستان شما هستم. بغض دشمنانتان را در دل دارم و دشمن آن‌هایم. درصلح هستم با هر که در صلح
باشما است و درحال جنگ هستم با هرکس که با شما در جنگ است.» این زیارت با عبارت السلام علیکم یا اهل بیت النبوه و موضع الرسالة و مختلف
الملائکه و... آغازمی شود و در انتها به درخواست زائر برای وارد شدن در
جمله ی عارفان به ائمه و حقشان و همچنین رحمت شدگان به شفاعتشان ختم می
شود.
زیارت جامعه که از زبان امام علی النقی علیه السلام، دهمین اختر تابناک
ولایت، و در پاسخ به خواستهٔ یکی از شیعیان صادر شده، اگرچه به شیوهٔ
خطابی و گفتاری است؛ اما درحقیقت بیانگر جایگاه امامت در تشیع است. این
زیارت را شیخ طوسی در تهذیب و صدوق در فقه و عیون اخبارالرضا به سند
خود از شخصی به نام نخعی نقل کرده‌اند که گفت: به علی بن محمد بن علی
بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب عرض
کردم:«ای فرزند رسول خدا، مرا گفتاری بیاموز که هر وقت خواستم هر یک از
شما را زیارت کنم همان سخن را درمحضرش بگویم.»