کلام وسخن
احادیثی در باره کلام وسخن...
حدیث (1) پیامبر صلى الله علیه و آله :
خَیرُ الکَلامِ مَا دَلَّ وَ جَلَّ وَ قَلَّ وَ لَم یُمِلَّ؛
بهترین سخن، آن است که قابل فهم و روشن و کوتاه باشد و خستگى نیاورد.
انوار العلویه، ص 489
حدیث (2) امام صادق علیه السلام :
اِنَّ لِلمُؤمِنِ عَلى المُؤمِنِ سَبعَةَ حُقوقٍ، فَاَوجَبُها اَن یَقولَ الرَّجُلُ حَقّا وَ اِن کانَ عَلى نَفسِهِ اَو عَلى والِدَیهِ، فَلا یَمیلَ لَهُم عَنِ الحَقِّ؛
مؤمن را بر مؤمن، هفت حق است. واجب ترین آنها این است که آدمى تنها حق را بگوید، هر چند بر ضد خود یا پدر و مادرش باشد و به خاطر آنها از حق منحرف نشود.
بحار الأنوار، ج 74، ص 223، ح 8
حدیث (3) امام على علیه السلام :
اَلثَّناءُ بِاَکثَرَ مِنَ الستِحقاقِ مَلَقٌ وَ التَّقصیرُ عَنِ الستِحقاقِ عِىٌّ اَو حَسَدٌ؛
عریف بیش از استحقاق، چاپلوسى و کمتر از استحقاق، از ناتوانى در سخن و یا حسد است.
نهج البلاغه، حکمت 347
حدیث (4) امام باقر علیه السلام :
فى قَولِهِ «قُولُوا لِلنّاسِ حُسنا» قال: قُولوا لِلنّاسِ أحسَنَ مَا تُحبّونَ أن یُقالَ لَکُم، فَاِنَّ اللّه عزَّوَجلَّ یُبغِضُ اللَّعّانَ السَّبّابَ الطَّعّانَ عَلىَ المُؤمِنین، اَلفاحِشَ المُتَفَّحِشَ السّائَلَ المُلحِفَ، وَ یُحِبُّ الحَیّى الحَلیمَ اَ لعفیفَ المُتعَفِّـفَ؛
درباره این گفته خداوند که «با مردم به زبان خوش سخن بگویید» فرمود: بهترین سخنى که دوست دارید مردم به شما بگویند، به آنها بگویید، چرا که خداوند، لعنت کننده، دشنام دهند، زخم زبان زن بر مؤمنان، زشت گفتار، بدزبان و گداى سمج را دشمن مى دارد و با حیا و بردبار و عفیفِ پارسا را دوست دارد.
امالى صدوق، ص 326
حدیث (5) امام صادق علیه السلام :
اَلکَلامُ ثَلاثَةٌ: صِدقٌ وَکِذبٌ وَإِصلاحٌ بَینَ النّاسِ قالَ: قیلَ لَهُ:
جُعِلتُ فِداک مَا الصلاحُ بَینَ النّاسِ؟ قالَ: تَسمَعُ مِنَ الرَّجُلِ
کَلاما یَبلُغُهُ فَتَخبُثُ نَفسُهُ، فَتَلقاهُ فَتَقولُ: سَمِعتُ مِن فُلانٍ
قالَ فیکَ مِنَ الخَیرِ کَذا وَکَذا، خِلافَ ما سَمِعتَ مِنهُ؛
سخن سه گونه است: راست و دروغ و اصلاح میان مردم به آن حضرت
عرض شد: قربانت اصلاح میان مردم چیست؟ فرمودند: از کسى سخنى درباره دیگرى مى شنوى
که اگر سخن به گوش او برسد، ناراحت مى شود. پس تو آن دیگرى را مى بینى و برخلاف
آنچه شنیده اى، به او مى گویى: از فلانى شنیدم که در خوبى تو چنین و چنان مى گفت.
کافى، ج2، ص341، ح16
حدیث (6) امام صادق علیه السلام :
کَلامٌ فى حَقٍّ خَیرٌ مِن
سُکوتٍ عَلى باطِلٍ؛
سخن گفتن درباره حق، از سکوتى بر
باطل بهتر است.
من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 396
حدیث (7) حضرت مسیح علیه السلام:
خُذُوا الحَقَّ مِن اَهلِ
الباطِلِ وَ لا تَخُذُوا الباطِلَ مِن اَهلِ الحَقِّ، کونوا
نُقّادَ الکَلامِ؛
حق را از اهل باطل فراگیرید و باطل را از
اهل حق فرا نگیرید. سخن سنج باشید.
محاسن، ج 1، ص 229، ح 159
حدیث (8) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :
مَن کانَ یُؤمِنُ بِاللّه وَالیَومِ الخِرِ فَلیَقُل خَیرا أَو
لِیَسکُت؛
هرکس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید سخن خیر بگوید یا سکوت نماید.
نهج الفصاحه، ح 2915
حدیث (9) امام باقر علیه السلام :
خُذُوا الکلِمَةَ اطَّیبَةَ مِمَّن قالَها و إن لَم یعمَل بِها؛
سخن طیب و پاکیزه را از هر که گفت
بگیرید، اگر چه او خود، بدان عمل نکند.
تحف العقول، ص391
حدیث (10) امام على علیه السلام :
اَدَّبتُ نَفسى فَما وَجَدتُ
لَها بِغَیرِ تَقوَى اللهِ مِن اَدَبِ
فى کُلِّ حالاتِها وَ اِن
قَصُرَت اَفضَلَ مِن صَمتِها عَنِ الکَذِبِ
وَ غیبَةِ النّاسِ اَن
غیبَتَهُم حَرَّمَها ذُوالجَلالِ فِى الکُتُبِ
اِن کانَ مِن فِضَّةٍ کَلامُکِ یا
نَفسُ فَاِنَّ السُّکوتَ مِن ذَهَبِ؛
به ادب و تربیت نفس خود پرداختم و
براى آن / ادبى بهتر از تقواى الهى در تمام حالاتش نیافتم
و اگر از پس این امر برنیامد / براى آن
چیزى بهتر از دم فروبستن از دروغ نیافتم
و از غیبت مردمان، همانا غیبت آنان
را / خداوند با عظمت در کتاب ها حرام کرده است
اى نفس، اگر سخن تو / نقره است، سکوت
طلاست
اعلام الدین، ص 273
حدیث (11) پیامبر صلى الله علیه و آله :
ایّاکَ اَن تَضحَکَ مِن غَیرِ
عَجَبٍ ، اَو تَمشىَ و تَتَـکَلَّمَ فى غَیرِ اَدَبٍ؛
از خندیدنِ بى تعجّب [و بى جا] یا راه
رفتن و سخن گفتنِ بى ادبانه بپرهیز.
بحار الأنوار، ج 75، ص 8 ، ح 63
حدیث (12) پیامبر صلى الله علیه و آله :
إنَّ لِسانَ المُؤمِنَ وَراءَ قَلبِهِ فَإِذا أَرادَ أَن یَتَکَلَّمَ بِشَیءٍ یُدَبِّرُهُ قَلبُهُ ثُمَّ أمضاهُ بِلِسانِهِ وَ إنَّ لِسانَ المُنافِقِ أمامَ قَلبِهِ فَإِذا هَمَّ بِشَیءٍ أمضاهُ بِلِسانِهِ وَلَم یَتَدَبَّرهُ بِقَلبِهِ؛
زبان مؤمن در پس دل اوست، هرگاه بخواهد سخن بگوید درباره آن مى اندیشد و سپس آن را مى گوید اما زبان منافق جلوى دل اوست هرگاه قصد سخن کند آن را به زبان مى آورد و درباره آن نمى اندیشد.
تنبیه الخواطر، ج1، ص 106
حدیث (13) امام على علیه السلام :
إنَّ المُؤمِنَ إذا تَکَلَّمَ ذَکَّرَ... والمُنافِقُ إذا تَکَلَّمَ لَغا؛
مؤمن هرگاه سخن گوید یاد (خدا) مى کند و منافق هرگاه سخن گوید بیهوده گویى مى کند.
تحف العقول، ص212
حدیث (14) حضرت مسیح علیه السلام :
خُذُوا الحَقَّ مِن اَهلِ الباطِلِ وَ لا تَخُذُوا الباطِلَ مِن اَهلِ الحَقِّ، کونوا نُقّادَ الکَلامِ؛
حق را از اهل باطل فراگیرید و باطل را از اهل حق فرا نگیرید. سخن سنج باشید.
محاسن، ج 1، ص 229، ح 159
حدیث (15) امام صادق علیه السلام :
کَلامٌ فى حَقٍّ خَیرٌ مِن سُکوتٍ عَلى باطِلٍ؛
سخن گفتن درباره حق، از سکوتى بر باطل بهتر است.
من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 396
حدیث (16) پیامبر صلىلله علیه و آله :
اِنَّ اَحسَنَ الحَدیثِ کِتابُ اللّهِ وَ خَیرَ الهُدى هُدى مُحَمَّدٍ صلىلله علیه و آله وَ شَرَّ المورِ مُحدَثاتُها؛
بهترین سخن، کتاب خدا و بهترین روش، روش پیامبر صلىلله علیه و آله و بدترین امور بدعتهاست (پدیدههاى مخالف دین).
بحارالأنوار، ج 77، ص 122، ح 23
حدیث (17) پیامبر صلىلله علیه و آله :
خَیرُ القُلوبِ اَوعاها لِلخَیرِ وَ شَرُّ القُلوبِ اَوعاها لِلشَّرِّ، فَاَعلَى القَلبِ الَّذى یَعِى الخَیرَ مَملُوٌّ مِنَ الخَیرِ اِن نَطَقَ نَطَقَ مَأجورا و اِن اَنصَتَ اَنصَتَ مَأجورا؛
بهترین قلبها، قلبى است که ظرفیت بیشترى براى خوبى دارد و بدترین قلبها، قلبى است که ظرفیت بیشترى براى بدى دارد، پس عالىترین قلب، قلبى است که خوبى را در خود دارد و لبریز از خوبى است. اگر سخن بگوید، سخنش در خور پاداش است و اگر سکوت کند، سکوتش درخور پاداش است.
جعفریات، ص 168
حدیث (18) امام حسین علیهالسلام :
لا تَقولَنَّ فى اَخیکَ المُؤمِنِ اِذا تَوارى عَنکَ اِلاّ ما تُحِبُّ اَن یَقولَ فیکَ اِذا تَوارَیتَ عَنهُ؛
وقتى که برادر دینىات از تو جدا شد، سخنى پشت سر او نگو، مگر این که دوست دارى او در پشت سر تو آن را بگوید.
بحارالأنوار، ج 78، ص 127
حدیث (19) امام على علیه السلام :
اِذا حَسُنَ الخُلقُ لَطُفَ النُّطقُ؛
با اخلاق نیکو، گفتار نرم مىشود.
غررالحکم، ح 4052
حدیث (20) زید بن ثابت:
کُنّا اِذا جَلَسنا اِلَیهِ صلىاللهعلیهوآله اِن اَخَذنا فى حَدیثٍ فى ذِکرِ الآخِرَةِ اَخَذَ مَعَنا و اِن اَخَذنا فى ذِکرِ الدُّنیا اَخَذَ مَعَنا و اِن اَخَذنا فى ذِکرِ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ اَخَذَ مَعَنا؛
هرگاه با رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله مىنشستیم، اگر در مورد آخرت صحبت مىکردیم، ایشان هم با ما همان سخن را مىگفتند و اگر در مورد دنیا صحبت مىکردیم، ایشان همچنین مىکردند و اگر در مورد خوردنى و نوشیدنى صحبت مىکردیم، ایشان هم با ما همسخن مىشدند.
مکارم الاخلاق، ص 21
حدیث (21) امام محمدباقر علیه السلام:
قولوا لِلنّاسِ اَحسنَ ما تُحِبُّونَ اَن یُقالَ لَکم؛
بهترین چیزی را که دوست دارید درباره شما بگویند ، درباره مردم بگویید.
بحارالانوار، ج 65، ص 152
حدیث (22) امام محمد باقر علیه السلام:
خُذُوا الکَلِمَهَ الطَّیِبَهِ مِمَّن قالَها وَ اِن لَم یَعمَل بِها؛سخن نیک را از هر کسی ، هر چند به آن عمل نکند ، فرا گیرید .
بحارالانوار، ج75، ص170
حدیث (23) امام موسی کاظم علیه السلام:
قِلَّهُ المَنطِقِ حُکم عَظیمٌ ، فَعَلَیکُم بِالصَّمتِ فَانَّهُ دَعَهٌ حَسَنَهٌ وَ قِلَّهُ وِزرٍ وَ خِفَّهٌ مِنَ الذُّنوبِ؛کم گویی ، حکمت بزرگی است ، بر شما باد به خموشی که آسایش نیکو و سبکباری و سبب تخفیف گناه است .
بحاالانوار، ج 78، ص 321
حدیث (24) امام صادق علیه السلام:
أصدَقُ القَولِ، وأبلَغُ المَوعِظَةِ، وأحسَنُ القَصصِ : کِتابُ اللّه؛راست ترین سخن و رساترین پند و بهترین داستان، کتاب خداست.
حدیث (25) امام علی علیه السلام:
الکَلامُ کالدَّواءِ قَلیلُهُ یَنفَعُ وَ
کَثیرُهُ یُهلِکُ
سخن چون دواست، اندکش سودمند و زیادش کشنده است.
غررالحکم ح4081 ص211
حدیث (26) امام علی علیه السلام:
لا تَقُل ما لا تُحِبُّ أن یُقالَ لَکَ؛
آنچه دوست ندارى دربارهات گفته شود، درباره دیگران مگوى.
بحارالأنوار، ج 77، ص 132
حدیث (27) امام سجاد علیه السلام:
اَلْمُؤْمِنُ یَصمُتُ لِیَسلَمَ ویَنطِقُ لِیَغنَمَ
مؤمن سکوت می کند تا سالم ماند و سخن می گوید تا سود برد.
الکافى، ج 2، ص 231
حدیث (28) امام علی علیه السلام:
إیّاکَ وَ ما یَستَهجَنُ مِنَ الکَلامِ فَإنَّهُ یَحبِسُ عَلَیکَ
اللِّئامَ وَ یُنَفِّرُ عَنک الکِرامَ
از به زبان آوردن سخنان زشت بر حذر باش. زیرا فرومایگان را گرد تو جمع
می کند و گرانمایگان را از تو فراری میدهد.
غررالحکم ح4174 ص214